De Niemanders: een eeuwige bron van verhalen

Een uitnodiging voor een optreden in een gevangenis bracht muzikanten Wout Kemkens en Rocco Ostermann zes  jaar geleden op het idee om verhalen van groepen die weinig aan het woord komen, zelf hun verhaal te laten vertellen.  Wout: ‘Een cipier vertelde ons dat er veel muzikanten zaten en vroeg ‘Waarom doen jullie niet een keer wat samen?’.‘ Het balletje ging toen snel rollen. Het eerste album ‘De Niemanders’ werd opgenomen, waar de opmerkelijke verhalen - gemaakt met gedetineerden - een plek kregen. 

Een paar jaar later was het tijd om een nieuwe groep een muzikaal gezicht te geven. ‘Hoe vet zou het zijn om dit in een andere setting voor te zetten?’, aldus Wout. ‘Zoals in een azc. In onze beleving zijn ’niemanders’ de mensen waar we het veel over hebben, maar uiteindelijk is het een anonieme groep, van wie we niet direct het verhaal uit hun mond horen. Via via kwamen we uiteindelijk in azc Grave terecht.’

In muziek gegoten

In de Ekko spat de energie van het podium. Ieder lied is weer een verrassing; van ‘het Spel’, dat op een duistere manier de vluchtreis die veel jongeren afleggen in beeld brengt, tot het opzwepende ‘This Phonecall made me so high’. En het indringende ‘Soloman’, een verhaal dat Wout bijbleef: ‘Tijdens een groepsgesprek in azc Grave vertelde een zanger over zijn vluchtreis, zo een die je kent uit de films en het nieuws, met een bootje over de Middellandse Zee. Hij realiseerde zich toen: ik doe dit helemaal alleen. Ik kan doodgaan. Daarna begonnen we met muziek maken en begon hij in de sfeer van zijn verhaal mee te zingen. Zo hebben we een creatief geladen verhaal direct in muziek gegoten. Ons album is een lapjeskleed aan emoties.’ Het album ‘de Niemanders ll’ is samen met producer Rick Wiegerinck opgenomen in een zelfgemaakte mobiele studio in azc Grave. ‘Zo konden we alles professioneel opnemen. Ook de vele spontane momenten die op de plaat zijn beland’, aldus Wout.

Verheft de geest

Hakam is een van de Niemanders. Hij woont in azc Grave en speelt gitaar: ‘Muziek biedt mensen van alle sociale en culturele achtergronden de mogelijkheid om zich te uiten. Of het nu gaat over een politieke boodschap, een bepaalde emotie of gewoon voor de lol, het verheft je geest en die van iedereen met wie je het deelt. Dat kan door een favoriet deuntje te leren, in een band te spelen of op het podium te staan. Muziek is een creatieve uitlaatklep.’

NT2-docent én muzikant Collin van Gerven en woonbegeleider Robert Houtman van azc Grave, ook een muziekfanaat,  wilden dan ook vanuit het COA maar al te graag met de Niemanders werken. Collin: ‘Muziek is stressverlichtend. Iets waarin je jezelf kunt verliezen, waar je samen naar kan luisteren en over kan praten. Het is een mooie tool om het gesprek op te gang te brengen. Als een jongen hier rapt over hoe cool het is om drugs te gebruiken en spullen te stelen, dan vraag ik: waarom eigenlijk?’

‘We praten veel tijdens de muzieksessies’, zegt Wout. ‘Soms gaan ook alle muziekinstrumenten even aan de kant. Voor bewoners is dit ook een uitlaatklep. Zij kunnen hun verhaal, in een vrij relaxte sfeer, vertellen aan mensen van ‘buitenaf’. Ze hoeven niet op te letten wat ze zeggen en als bandleden hoéven wij hier ook niet per se iets mee. Alleen maar te luisteren.’

Virtuoos op de gitaar

De band toert inmiddels door heel het land en heeft zelfs een eigen festival: de Nacht van de Niemander. Wout: ‘Een goede manier om mensen te ontmoeten en een netwerk op te bouwen. Juist buiten de asielopvang. Zo zit er een Syrische operazanger bij de Niemanders die precies weet hoe het in de culturele wereld werkt; hij trad vroeger wereldwijd op, van China tot in Griekenland. Hij wil nu een muziekmaster doen in Nederland. Deze mensen kwamen niet per se voor kansen hier hé. Asielzoekers hadden een leven voor ze hier kwamen en hebben talenten.’ Collin: ‘Muziek maken met hen verbreedt óok onze horizon. Opeens sta je naast een operazanger die kéimooi kan zingen of speel je samen met een Iraanse bewoner; een virtuoos op de gitaar.’

En dat is te zien op het podium. ‘Wij werken alleen maar met mensen die ook echt iets kunnen. We doen geen maatschappelijk werk, je moet wel presteren’, aldus Wout. ‘Anders haal je gewoon het album niet. Wij willen de goudmijn aan kennis en talent laten zien door middel van het artistieke product. Asielzoekers zijn meer dan alleen het plaatje van een jonge gast met capuchon op, op regenachtige dagen, lopend door de blubber. Ik ontmoet mensen die Turkije zijn ontvlucht en in Istanbul een mooi appartement hebben. Zij willen niet per se hier zijn.’

In het nieuwe jaar willen de Niemanders weer nieuwe nummers uitbrengen. ‘Die we hopelijk zoveel mogelijk live kunnen spelen’, aldus Wout. ‘Maar de Niemanders is zoveel meer dan alleen een album en een band, dat geeft een te smal beeld. We maken ook een krant, geschreven door asielzoekers die journalist of schrijver zijn en binnenkort komt onze podcast uit. Er zijn zoveel mensen hier met verschillende kwaliteiten.’