Tekst Sofie Smets
Foto Anne van den Ouwelant (Trauma Company)

Het COA besteedt op verschillende manieren aandacht aan veiligheid. Een onderdeel daarvan is de training Trauma Sensitief Werken. Want het thema veiligheid gaat niet alleen over incidenten. Veiligheid gaat over veel meer: gezien worden, je gehoord voelen, voorspelbaarheid en een gevoel van controle. ’Als mensen hier in Nederland nog geen verblijfsvergunning hebben, kan dat nog steeds heel bedreigend zijn.’

‘Bijna iedere COA-bewoner heeft potentieel trauma’ zegt Anne Don, een van de trainers van Trauma Company, het kenniscentrum in traumasensitieve ondersteuning. Tijdens de training Trauma Sensitief Werken leren (nieuwe) medewerkers van het COA wat er gebeurt in de hersenen na een trauma en wat voor effect dat kan hebben op iemands gedrag, zoals agressie. ‘Asielzoekers zitten vaak nog midden in een traumatische ervaring’, aldus Anne. ‘Er kunnen zich traumatische ervaringen hebben afgespeeld in het land van herkomst, of tijdens de reis hier naartoe. Maar als mensen hier in Nederland nog geen verblijfsvergunning hebben, en misschien nog het risico lopen om te worden teruggestuurd, kan dat nog steeds heel bedreigend zijn: letterlijk bedreigend voor je leven of bedreigend voor je sociale bestaan. Zolang mensen zich in hun bestaan bedreigd voelen zou je kunnen zeggen dat de traumatische ervaring nog altijd voortduurt. Niet gek dus dat we veel mensen zien handelen vanuit hun overlevingsreacties.’

Natuurlijke reactie

Anneke Pereboom is projectleider Intensieve begeleiding op locatie (Ibl) en een van de initiatiefnemers van deze nieuwe weerbaarheidstraining. ‘In de praktijk zien we dat veel overlastgevend gedrag voortkomt uit onbegrepen gedrag. Dat betekent dat wij niet begrijpen waarom een bewoner agressief wordt en daardoor soms niet passend handelen.’

Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 3 vluchtelingen een diagnosticeerbare huidige depressie en/of posttraumatische stressstoornis (PTSS) heeft. Pereboom: ‘Als daar sprake van is, kan een trigger een onveilig gevoel oproepen. Een natuurlijke reactie daarop is vluchten, bevriezen of vechten. Die vechtmodus zien we terug bij bewoners die voor overlast zorgen. Voor COA-medewerkers helpt het enorm als zij zich bewust  worden van dat onveiligheidsgevoel en als ze weten hoe daarop te handelen.’ 

Jodium

De letterlijke betekenis van trauma is ‘wond’ en die vindt zijn oorsprong in de medische wereld. ‘Als je ernaar kijkt, is het best een hoopvolle term’, zegt Anne. ‘Een wond kan soms genezen, of het kan een litteken worden. En: voor een wond kunnen we zorgen. Wij kunnen een spreekwoordelijk druppeltje jodium zijn, of een pleister. Je kan niet alles oplossen, maar je kan wel het verschil maken in hoe je je opstelt naar bewoners toe. Door bijvoorbeeld voorspelbaar te zijn, door niet bedreigend over te komen, en door mensen het gevoel van controle te geven, zorg je bijvoorbeeld al voor meer veiligheid.’

“Ik weet dat de kans op trauma bij onze bewoners in de noodopvanglocaties groot is”

Wanneer de trainers aan COA-medewerkers vragen wat zij verstaan onder veiligheid, komen er verschillende thema’s aan bod: acceptatie, vertrouwen, jezelf kunnen zijn, een huis, een thuis… Basisprincipes waar het bij de meeste asielzoekers aan ontbreekt. ‘Wonen in een COA-locatie is stressvol’, aldus Anne. ‘Er is weinig privacy, niet iedereen kan zichzelf zijn en het zijn onvoorspelbare tijden. Toch kun je, ook als de situatie stressvol is werken aan veiligheid. Als begeleider kun je bijvoorbeeld proberen zo voorspelbaar en betrouwbaar mogelijk te zijn. De situatie kan nog steeds stressvol zijn maar als ik weet dat ik jou kan vertrouwen en op je kan rekenen kan dat mijn stress verminderen. Ook het organiseren van bepaalde activiteiten in een asielopvang kan enorm helpend zijn.

Rebecca Boogaard is programmabegeleider bij de noodopvanglocaties in Amersfoort, Soest en Putten en deelnemer van de training. ‘Ik weet dat de kans op trauma bij onze bewoners in de noodopvanglocaties groot is. Het is onvoorspelbaar, bewoners vragen zich af: Waar woon ik over twee maanden? Wat gebeurt er met mijn kinderen die naar school gaan? Dat zijn vragen die hier spelen.’

Volgende stap

In 2025 start ook een verplichte driedaagse training Trauma Sensitief werken. Deze cursus is voor alle woonbegeleiders, programmabegeleiders en casemanagers die langer dan twee jaar bij het COA werken. In de komende jaren zal Trauma Company álle COA-medewerkers trainen.

Aanmelden VreemdelingenVisie

Wil je de VreemdelingenVisie voortaan in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan bij de redactie en je krijgt een bericht als er een nieuwe editie van VreemdelingenVisie is gepubliceerd.