Tekst Heleen Grimmius
Foto Tom van Essenberg

Een veilige plek om te leven is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Wereldwijd zijn zo’n zeventig miljoen mensen op de vlucht. Voor echte vluchtelingen is altijd plek in Nederland, daarom beoordeelt de IND van elke asielzoeker of hij in aanmerking komt voor bescherming.

Wie komen er in aanmerking voor asiel?

Asielzoekers hebben verschillende redenen om hun land te verlaten. Soms verwachten zij in Nederland een beter economisch perspectief. Hoe begrijpelijk ook, op hen is de bescherming die de internationale verdragen bieden niet van toepassing. Die is bedoeld voor mensen die te vrezen hebben voor vervolging op basis van nationaliteit, etniciteit, religie, politieke overtuiging of omdat zij tot een bepaalde groep behoren. Ook biedt Nederland asielzoekers bescherming als zij in hun eigen land te vrezen hebben voor een onmenselijke behandeling, of als zij uit een oorlogssituatie komen.

Hoe beoordeelt de IND wie in aanmerking komt voor asiel?

Alle asielzoekers die zich in Nederland melden, krijgen verschillende gesprekken bij de IND. In het aanmeldgehoor worden vragen gesteld om de identiteit van de asielzoeker vast te stellen. In het nader gehoor krijgt de asielzoeker de gelegenheid om te vertellen waarom hij zijn land verlaten heeft. In dit gesprek is ruimte om alles te vertellen wat er speelt. Het hele vluchtverhaal, maar ook schrijnende of humanitaire aspecten komen in dit gesprek naar voren.
Van elk gehoor wordt een verslag gemaakt. De asielzoeker controleert de juistheid van dit verslag. Zo nodig kunnen er dan nog aanpassingen worden doorgevoerd.
Op basis van deze gehoren neemt de IND een beslissing op de asielaanvraag. De IND toetst de aanvraag hiervoor aan het Vluchtelingenverdrag en aan (inter)nationale wet- en regelgeving. Als de asielzoeker op grond van het beleid in aanmerking komt voor een verblijfsvergunning, wordt de aanvraag ingewilligd en krijgt de asielzoeker een verblijfsvergunning. Komt de asielzoeker niet in aanmerking, dan wordt de aanvraag afgewezen. 
Wat de uitkomst van de aanvraag ook is, in alle gevallen wordt maatwerk geboden. Dat betekent dat IND-medewerkers elke zaak individueel beoordelen, het persoonlijke verhaal centraal staat en elke aanvrager de aandacht krijgt die hij verdient.

Waarom duurt het soms lang voor er een beslissing wordt genomen?

Hoe lang de behandeling van een asielaanvraag duurt, is afhankelijk van de situatie. Om het Nederlandse asielproces zo goed mogelijk te stroomlijnen, werkt de IND met verschillende ‘sporen’. In het eerste spoor gaat het om asielzoekers die vallen onder de ‘Dublinverordening’ . Een ander land is dan verantwoordelijk voor de behandeling van de asielaanvraag, waardoor zij in Nederland geen kans maken op een verblijfsvergunning. In het tweede spoor worden aanvragen behandeld van asielzoekers die uit een veilig land afkomstig zijn. Zij maken in principe geen kans op een verblijfsvergunning en hun aanvragen worden zo snel mogelijk behandeld, zodat aan terugkeer kan worden gewerkt. Het laatste spoor wordt gevormd door alle overige asielaanvragen. Dit spoor valt uiteen in twee procedures: de Algemene Asielprocedure (AA) en de Verlengde Asielprocedure (VA). In de AA worden aanvragen behandeld die snel beslist kunnen worden, deze procedure duurt dan ook slechts acht dagen. Asielzoekers krijgen binnen die acht dagen een beslissing op hun aanvraag. In de VA worden aanvragen behandeld die meer tijd kosten, bijvoorbeeld omdat er extra onderzoek aan documenten moet worden gedaan of omdat er extra informatie uit het land van herkomst nodig is. Hoe lang de procedure in de VA duurt, is dan ook per aanvraag verschillend.

Wat doet de IND aan het verkorten van de asielprocedure?

Hoewel de IND er hard aan werkt om de doorlooptijden zo kort mogelijk te houden, wordt de wettelijke beslistermijn helaas in veel gevallen niet gehaald. Daar zijn verschillende oorzaken voor. Zo is de asielinstroom licht gestegen, waardoor het aantal aanvragen toeneemt. Tegelijkertijd hebben andere sporen tijdelijk voorrang gehad, waardoor achterstanden konden ontstaan. Om de termijnen terug te dringen, heeft de IND extra medewerkers aangetrokken. Er zijn al 350 nieuwe asielmedewerkers gestart en daar komen op korte termijn nog 300 asielmedewerkers bij. Maar die investering betaalt zich niet direct uit:  het werk is complex en medewerkers dragen een grote verantwoordelijkheid. Zij moeten dus goed opgeleid worden, pas daarna kunnen zij helemaal zelfstandig werken. Het is dan ook de verwachting dat in de loop van 2021 weer in alle gevallen binnen de termijnen wordt beslist.

Hoe weet de IND wat er speelt in een land?

Medewerkers van de IND beschikken over een uitgebreide landenkennis. Daarnaast hebben zij toegang tot een database met gegevens over landen en gebieden en worden zij bijgestaan door een team van experts. Zo zijn er experts beschikbaar op het gebied van landeninformatie, maar beschikt de IND ook over een internationaal toonaangevend team van documentexperts.

Hoe gaat de IND om met kwetsbare asielzoekers?

Vertellen wat je hebt meegemaakt in je land van herkomst of op weg hier naartoe, kan heel aangrijpend zijn. Medewerkers van de IND weten dat. Zij zijn goed opgeleid in het horen van vreemdelingen en zullen alles in het werk stellen om barrières weg te nemen en een veilige setting te creëren. Zo bestaat er de mogelijkheid om te vragen om een vrouwelijke of juist mannelijke medewerker. Ook kunnen er bijvoorbeeld extra pauzes worden ingelast. Speciale medewerkers zijn beschikbaar voor het horen van alleenstaande minderjarige vreemdelingen. Dat gebeurt in een speciale kindvriendelijke hoorkamer.

Hoe gaat de IND om met vluchtelingen elders in Europa?

Het opvangen van vluchtelingen is een taak voor elke Europese lidstaat. Die taak neemt Nederland serieus. Elk jaar haalt Nederland 500 door UNHCR voorgedragen vluchtelingen op uit vluchtelingenkampen elders in de wereld. Daarnaast bieden we jaarlijks zo’n 1000 Syrische vluchtelingen uit Turkse opvangkampen een nieuw thuis in ons land.

Let de IND op de veiligheid in de afweging wie er ons land binnenkomt?

Wie niet veilig is in eigen land, moet kunnen rekenen op de bescherming van asiel. We willen er zeker van zijn dat alleen die mensen bescherming krijgen, die dat ook echt nodig hebben. Om die waarde te borgen, sluiten we (oorlogs)misdadigers uit van deze bescherming. Een speciaal team van de IND houdt zich bezig met het onderzoeken van verblijfsaanvragen door (vermoedelijke) oorlogsmisdadigers. Zij mogen geen veilige haven vinden in Nederland. Ook is de IND alert op signalen die onze nationale veiligheid kunnen schaden. Waar nodig zoeken medewerkers van de IND dan ook de samenwerking met bijvoorbeeld de politie. Zo zorgen alle partijen samen voor een veilig Nederland voor iedereen.

Wie controleert het werk van de IND?

De beslissingen van de IND hebben een grote impact op de levens van mensen. Daar zijn IND-medewerkers zich zeer van bewust. Alle aanvragers moeten er dan ook van op aan kunnen dat IND-beslissingen van hoogstaande kwaliteit zijn. Dat werk kan dan ook gecontroleerd worden door de rechter. Wie het niet eens is met de beslissing van de IND, kan in beroep en daarna nog in hoger beroep. Zo wordt de kwaliteit van IND-beslissingen gewaarborgd en wordt recht gedaan aan de positie van vreemdelingen in Nederland.