Tekst Manon de Jonge
Foto Marketiek
De opvang en huisvesting van vluchtelingen en migranten in Nederland staan al jaren onder druk. Er is een groot tekort aan structurele opvangplekken en er zijn lange procedures voor nieuwe opvanglocaties. Met alle gevolgen van dien, voor de organisaties in de migratieketen én voor de bewoners die soms voortdurend moeten verhuizen. Het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers), de IND, DTenV, het Rijk, provincies en gemeenten werken daarom intensief samen aan een opvang die makkelijker meebeweegt met pieken en dalen. In de Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen staat hoe zij dat willen gaan doen.
‘Slecht’, antwoordt Faisal op de vraag hoe het voelt om telkens weer te moeten verhuizen. Zijn jonge gezin was door de vele verhuizingen moe en wist niet meer waar het aan toe was. Faisal woonde sinds 2022 in Budel, Ter Apel, Goes, Wassenaar en Rijswijk. Zijn vrouw Latifa kwam in 2024 met de kinderen naar Nederland. Hun traject liep via Ter Apel, Den Haag, Maastricht, Schiedam, Valkenburg, Wolfheze, Zevenaar en uiteindelijk Rijswijk.
‘Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen’
Hun verhaal laat zien dat het Nederlandse opvangsysteem te weinig stabiliteit biedt voor asielzoekers. Volgens Robin Matteman, projectleider Vakontwikkeling & Ondersteuning (V&O) Primair proces bij het COA, is dit niet nieuw: ‘Tijdens de vorige Europese vluchtelingencrisis in 2015 bleek dat ons opvangsysteem niet flexibel genoeg was. Daarom zijn we aan de slag gegaan met een uitvoeringsagenda die in 2020 is vastgesteld en in 2024 nog een keer geactualiseerd.’
‘Met die agenda wordt gewerkt aan voldoende capaciteit én flexibiliteit in de opvang om pieken en dalen in de instroom van asielzoekers op te vangen’, vertelt Marleen Goosen, senior beleidsadviseur van de directie V&O en afdeling Beleid Primair Proces bij het COA. Als het goed is, hoeven asielzoekers zoals het gezin van Faisal, in de toekomst niet meer zo vaak te verhuizen. Marleen: ‘Dat veel opvanglocaties noodvoorzieningen zijn met kortlopende contracten, is een van de oorzaken van die vele verhuizingen. Die voorzieningen sluiten na verloop van tijd. In de vernieuwde agenda Flex is een vaste voorraad vastgelegd, net als het flexibeler gebruik van opvangplekken. Zo hopen we in de toekomst deze noodopvang zoveel mogelijk te voorkomen’.
Het doel? ‘Een menswaardiger systeem,’ zegt Robin. ‘Door de vernieuwde agenda wordt het mogelijk onze bewoners veel meer stabiliteit te bieden en onnodige verhuisbewegingen te beperken.’ In het nieuwe systeem hoeven asielzoekers bijvoorbeeld hun asielprocedure niet langer op verschillende plekken te doorlopen. Nu moeten bewoners steeds verhuizen naar een zogenoemde procesopvanglocatie, dicht bij een IND-kantoor. De vernieuwde agenda werkt toe naar een systeem waarin bewoners na hun aanmelding op één opvangplek kunnen blijven en hun asielprocedure kunnen doorlopen en afwachten. Robin: ‘Dat voorkomt onnodige verhuizingen en geeft bewoners de rust die nodig is om hun leven op te bouwen.’
‘In een vaste opvangplek kun je vrienden maken’
Het gezin van Faisal en Latifa woont nu in hun tijdelijke onderkomen in Rijswijk met hun zes kinderen. Marleen: ‘Met een vaste opvangplek blijven kinderen op dezelfde school en kunnen ze vriendjes maken. Bovendien kunnen bewoners een netwerk opbouwen, vast werk vinden en gaan meedoen in de samenleving. Ook gemeenten en het COA profiteren van meer continuïteit in begeleiding, onderwijs en zorg. De inburgering gaat sneller. Een stabiel opvanglandschap helpt bewoners én organisaties vooruit.’
Ei van Columbus?
Een agenda opstellen is één stap, maar die ook uitvoeren is zo eenvoudig nog niet. De beperkte ruimte in de gemeenten is een van de grote knelpunten die de ketenwerkgroep signaleert. In die werkgroep werken onder andere het ministerie van J&V, het COA, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de IND en de DTenV, samen. ‘Flexibilisering is niet het ei van Columbus’, zegt Robin, ‘we zitten met een enorm tekort aan opvangcapaciteit. En we hopen dat we met de agenda Flex een stap in de goede richting te zetten. De eerste resultaten van deze flexibilisering verwachten we in 2026 te kunnen zien’.
Het COA blijft zich inzetten voor gezinnen als dat van Faisal en Latifa, met zoveel mogelijk maatwerk in de juiste plek, begeleiding en ondersteuning. Met elkaar blijven praten en nauw samenwerken met onder meer gemeenten, IND en DTenV is daarbij essentieel.
De kinderen van Faisal en Latifa dromen intussen, ook al is de toekomst nog steeds onzeker, van een carrière als tandarts, advocaat, dokter en politieagent. Nu is het wachten op een woning, terwijl het hele gezin Nederlands leert en de ouders aan het werk willen. Een veilig leven en een opleiding voor de kinderen, dat is eigenlijk alles wat ze willen. ‘Maar eerst Engels en Nederlands leren’, zegt dochter Enaya, ‘en schrijven en Harry Potter-boeken lezen, want dat vind ik ook leuk om te doen!’
Aanmelden VreemdelingenVisie
Wil je de VreemdelingenVisie voortaan in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan bij de redactie en je krijgt een bericht als er een nieuwe editie van VreemdelingenVisie is gepubliceerd.
