Bus op bestelling

De neutrale donkergrijze bus die klaarstaat in de garage van de DV&O oogt en ruikt nog nieuw. Het voertuig is aangepast voor gebruik als mobiele spreekkamer. De ruimte achter de bestuurder wordt door een doorzichtige tussenwand verdeeld in twee delen: de ene kant is toegankelijk via de schuifdeuren en voorzien van een bureau, aan de andere kant staan vastgenagelde stoelen, die bereikbaar zijn via de achteringang. 

Twee bussen worden op dit moment bij wijze van proef ingezet als zo’n mobiele spreekkamer op tijdelijke opvanglocaties van gemeenten en noodopvanglocaties van het COA. In de bus kunnen de regievoerders van DTenV veilig werken op deze locaties. Zij voeren door het hele land op opvanglocaties vertrekgesprekken met mensen die Nederland moeten verlaten. Om dat goed en veilig te kunnen doen zijn spreekkamers nodig die aan bepaalde veiligheidsnormen voldoen. Want een gesprek kan zo maar een heel andere wending nemen wanneer iemand hoort dat hij of zij op een bepaalde datum uit de opvanglocatie gezet wordt of zelfs mag worden ingesloten.

Zo moet er bijvoorbeeld meubilair gebruikt worden dat speciaal is ontworpen om bestand te zijn tegen vandalisme, agressief gedrag of andere vormen van opzettelijke schade. Maar ook een veilige looproute, een doelmatige vluchtweg en (camera)toezicht in de buurt zijn verplicht. In de praktijk is het op de tijdelijke opvanglocaties van gemeenten en de noodopvanglocaties van het COA niet altijd mogelijk daaraan te voldoen. Met de bussen lukt dat wel. 

Wagenpark

Vandaag is de ‘gespreksbus’ besteld voor een afspraak op een noodopvanglocatie in een hotel langs de A4 in de buurt van Schiphol. Patrick brengt de bus daar naartoe. Hij werkt al 24 jaar voor DV&O, dat valt onder de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Het is zijn eerste rit op de nieuwe bus. ‘Meestal breng ik gedetineerden naar de rechtbank of het ziekenhuis met een van onze witgestreepte bussen,’ vertelt hij. Voor DTenV rijdt Patrick vaak mensen naar ambassades in Den Haag of Brussel voor zogeheten ‘presentaties’, bedoeld voor het verkrijgen van noodreisdocumenten. Ook brengt hij mensen regelmatig naar de grens om overgedragen te worden aan de autoriteiten van een ander land. 

In totaal heeft DV&O achttien locaties verspreid over Nederland. Het wagenpark omvat zowel zogenoemde cellenbussen (met aparte compartimenten) als ‘gewone’ bussen en luxe wagens. Zoals een Mercedes Vito die bijvoorbeeld wordt gebruikt voor rouwbezoeken en directievervoer. Voor DTenV is er naast de ‘gespreksbus’ een speciale gezinsbus, waardoor gezinnen niet in de cellenbus hoeven.

Mobiel kantoor

Bij het hotel aangekomen zet Patrick de bus op de parkeerplaats en maakt hij de kettingen los die zijn bedoeld om de bureaustoel tijdens het rijden op zijn plek te houden. Ook plaatst hij een opstapje bij de deur aan de achterzijde om het instappen makkelijker te maken.

Regievoerder Erwin is er al. Hij vertelt dat hij een zogeheten informatief gesprek gaat voeren met iemand die van de IND heeft gehoord dat hij geen asiel krijgt en het land moet verlaten. ‘Ik ga bijvoorbeeld uitleggen wat er gebeurt wanneer het door deze persoon ingediende beroep niet ingewilligd wordt.’ 

Erwin is blij met de nieuwe bus: ‘Er zijn hier geen geschikte gesprekskamers dus als de bus er niet zou zijn, dan zou ik de mensen die hier verblijven niet kunnen informeren over de stand van zaken in hun vertrektraject. Dat kan dan betekenen dat er geen verdere stappen worden ondernomen.’ 

Hij stapt door de schuifdeur om zijn werkplek te bereiken, aan de ene zijde van de wand. Daar legt hij zijn laptop, papieren, pen en telefoon om een tolk mee in te bellen, klaar. Ook zet hij de airco aan; de bus heeft genoeg stroom om tijdens het gesprek de ruimte te voorzien van frisse lucht én de laptop op te laden. Bovendien is er een stopcontact voor als er netstroom aanwezig is. Erwin: ‘Daarmee is het echt een mobiel kantoor. Het is heel handig dat ik in de bus na afloop van het gesprek ook meteen mijn administratie kan afronden.’

Als alles klaar staat, haalt Erwin de man die hij wil spreken op bij de receptie van de opvanglocatie. Zijn gesprekspartner staat netjes voor de ingang van het hotel te wachten. Een meevaller: ‘Het gebeurt regelmatig dat iemand niet komt opdagen.’ Na een korte uitleg stapt de man door de deuren aan de achterzijde de bus in. 

Waardigheid

Erwin legt telefonisch contact met de tolk en begint met de vraag hoe de man zich voelt. Tijdens het gesprek schrijft hij mee op zijn laptop en kan hij zo nodig meteen iets nakijken in het systeem waarop hij op afstand is aangesloten. Hij is blij met de mogelijkheden van de bus. ‘Iedere persoon is weer anders en heeft z’n eigen verhaal. Ik voer het gesprek graag met alle waardigheid en respect, en dat kan hier heel goed. Ik houd de deur op een kier zodat de ander niet het idee heeft dat hij opgesloten zit in de bus. Bij sommige personen merk je dat ze angstig zijn dat de bus weg rijdt als ze erin stappen. Ik leg dan uit dat ik alleen een gesprek met ze voer in de bus en dat ze daarna terug kunnen naar hun kamer. Verder kun je face to face contact maken. Tijdens de coronapandemie voerde ik soms gesprekken via de telefoon en dat creëert meer afstand.’

Na het gesprek gaat Erwin met zijn auto door naar een volgende afspraak. Patrick brengt de bus terug naar het depot, waar de batterijen weer helemaal kunnen opladen. Er zijn verder geen ritten voor hem gepland, dus hij heeft een kort werkdagje vandaag, in tegenstelling tot bijvoorbeeld zijn collega die een buitenlandse delegatie rondrijdt en al om 7.00 uur is begonnen. Zo is elke dag voor de medewerkers van DV&O weer anders, net als de voertuigen waarin ze rijden.