Samen het verschil maken voor kwetsbare kinderen

Het komt meer dan eens voor: verschillende instanties nemen tegenstrijdige besluiten in een en dezelfde zaak. Terwijl de RvdK een ondertoezichtstelling verzoekt (verplichte opvoedingshulp), besluit de IND dat het kind niet in Nederland mag blijven. Dat leidde regelmatig tot onbegrip, want het belang van het kind lijkt in dergelijke zaken niet voorop te staan. ‘Er moest dan ook samengewerkt worden’, zegt Dirk Selten van de IND.

‘Het vreemdelingenrecht en het jeugdrecht botsen wel eens’, legt Dirk uit. ‘We kregen daar veel vragen over, vanuit de politiek, media en belangenorganisaties. Wordt het belang van het kind wel voldoende meegenomen in vreemdelingrechtelijke procedures? De IND beoordeelt of er verblijfsrecht is. Wij richten ons op de voorwaarden voor een verblijfsvergunning. Het belang van het kind wordt meegewogen, maar een ander belang kan zwaarder wegen. Bijvoorbeeld het belang van de openbare orde als een van de ouders veroordeeld is voor een misdrijf.’  

Elke organisatie heeft een eigen rol 

‘Voor ons draait alles juist om het belang van het kind’, zegt Suzan de Koogel. Zij werkt net als haar collega Rieke Gremmen als juridisch deskundige bij de RvdK. Allebei zijn ze gedetacheerd bij de landelijke staforganisatie van de RvdK en van daaruit werken ze samen met de IND en DTenV op het gebied van kinderbescherming, gezag & omgang (gescheiden gezinnen, artikel 8 EVRM), jeugdstrafrecht en adoptie. ‘De RvdK komt op voor alle kinderen die in Nederland zijn, ongeacht nationaliteit of verblijfsstatus.’ 

Rieke vult aan: ‘De pedagogische kennis van onze gedragsdeskundigen gebruiken wij om te onderzoeken of een kind beschermd moet worden. Daar gaat het ons om. Sinds de samenwerking verrichten wij ook raadsonderzoeken voor de IND. Bijvoorbeeld Dublin-raadsonderzoeken. Zo kunnen wij een pleeggezin screenen om na te gaan of Nederland een asielaanvraag kan overnemen. Bij Chavez-raadsonderzoeken onderzoeken we de afhankelijkheidsrelatie tussen een derdelander-ouder en een Nederlands kind. Ook bespreken we soms ingewikkelde zaken in een multidisciplinair overleg met de IND en DTenV. Dit is echt van meerwaarde.’  

Samenwerking door contactpersonen

Om te kunnen samenwerken en snel informatie uit te wisselen, werden in 2017 contactpersonen bij elke organisatie aangesteld. Zij komen twee keer per jaar samen voor overleg. ‘De informatie die wij van de RvdK krijgen over de ontwikkeling van kinderen is voor onze beslissingen goed bruikbaar’, zegt Dirk. ‘Zo kunnen wij het belang van het kind beter meewegen. Ook is er een gedragsdeskundige van de RvdK bij de IND gedetacheerd tot 1 december. Daarmee is de pedagogische kennis binnen de IND toegenomen. De gedragsdeskundige duidt rapporten en verklaringen over kwetsbare kinderen. Die komen van jeugdhulpverlening, medisch behandelaars, school en andere instellingen. De RvdK kan alleen iets zeggen over gezinnen waarin zij zelf onderzoek hebben verricht. Maar bij de IND zien we ook veel kinderen bij wie geen beschermingsonderzoek door de RvdK is gedaan.’ 

Ook de RvdK merkt het nut van de informatie-uitwisseling via de contactpersonen. Rieke: ‘We werken niet meer langs elkaar heen, maar we gaan ook niet op elkaars stoel zitten. Als wij onderzoek doen naar de situatie van een niet-Nederlands kind, checken wij nu standaard of er verblijfsrecht is of is aangevraagd. Informatie vragen wij op bij onze contactpersonen bij de IND. Dit is nodig, omdat het gevolgen kan hebben voor ons besluit of advies. Zo zullen wij niet snel co-ouderschap adviseren als een ouder uitgeprocedeerd is. Wij moeten dus weten of iemand uitgeprocedeerd is of zich bijvoorbeeld nooit gemeld heeft bij de IND. Het is ook onze taak, vinden wij, om dit met de betreffende personen te bespreken. Wat betekent het om niet-rechtmatig in Nederland te verblijven? Wij geven ook voorlichtingen aan onze collega’s hoe ze dat gesprek kunnen voeren.’ 

Samenwerking leidt tot nieuw beleid 

‘Toen verondersteld werd dat de discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris werd afgeschaft in mei 2019, werd de samenwerking nog belangrijker. Kwetsbare kinderen kwamen niet meer in aanmerking voor een verblijfsvergunning op grond van die bevoegdheid. ‘Voor hen was niets geregeld, dus kwamen we in actie’, zegt Dirk. ‘In goed overleg ontstond in oktober 2019 het beleidskader ‘Kinderen met een kinderbeschermingsmaatregel’, een tastbaar resultaat van onze samenwerking.

Verblijfsrecht mogelijk voor kinderen met kinderbeschermingsmaatregel

Door dit beleid kan een kind met een opgelegde kinderbeschermingsmaatregel, bijvoorbeeld een ondertoezichtstelling (OTS), niet meer zomaar teruggestuurd worden. Is deze OTS voor minimaal één jaar opgelegd en heeft het kind geen verblijfsvergunning? Dan kan het kind recht hebben op een verblijfsvergunning voor de duur van de OTS. 

Alleen als de hulpverlening binnen de OTS overdraagbaar is naar een ander land, regelt DTenV de terugkeer. Daarvoor doen zij grondig onderzoek. ‘Wij hebben anderhalf jaar de tijd om te onderzoeken of de benodigde hulp er is in het land waar het kind naartoe zou gaan’, zegt Glenn, senior adviseur bij DTenV. ‘Als dat zo is, helpen wij bij de terugkeer. En anders heeft het kind recht op een verblijfsvergunning om die hulp in Nederland te krijgen. In een gezamenlijk overleg is het moment aangepast waarop de onderzoekstermijn gaat lopen. De startdatum is nu de datum waarop de IND de aanvraag voor een verblijfsvergunning heeft ontvangen en niet meer de datum waarop de maatregel is opgelegd. Dit geeft ons de volledige anderhalf jaar voor het onderzoek.’

Dat overleg is het Samenwerkingsverband Kinderen in het Vreemdelingenbeleid (SKIV) waarin IND, RvdK en DTenV vertegenwoordigd zijn. Het SKIV werd opgericht in januari 2020, vlak na de introductie van het nieuwe beleid. Uit het SKIV ontstond bij de IND het ‘belang van het kind-team’ dat inmiddels de aanvragen voor kinderen met een kinderbeschermingsmaatregel behandelt. Dirk is coördinator van dit team: ‘We beoordelen niet alleen de aanvragen, maar signaleren ook verbeterpunten. Die worden besproken in het vierwekelijkse SKIV-overleg.’

SKIV maakt het verschil 

‘We zien in de praktijk waar het jeugdrecht en vreemdelingenrecht elkaar raken en kunnen dat in het SKIV-overleg naar voren brengen’, zegt Suzan, die net als Rieke niet alleen SKIV-werkzaamheden doet maar als RvdK-deskundige ook zaken behandelt. ‘Waar het ons uiteindelijk om gaat? Dat kinderen niet te lang in onzekerheid blijven. Zij moeten weten waar hun toekomst ligt. Door de samenwerking in het SKIV komt het belang van het kind beter tot zijn recht. Met het SKIV maken we het verschil voor deze groep kinderen.’ 

Aanmelden VreemdelingenVisie

Wil je de VreemdelingenVisie voortaan in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan bij de redactie en je krijgt een bericht als er een nieuwe editie van VreemdelingenVisie is gepubliceerd.