Met DTenV naar Damascus

Het is midden in de nacht als op 16 september bij de opvang in Ter Apel en andere locaties taxi’s voorrijden om mannen, vrouwen en kinderen af te halen en naar Rotterdam te brengen. De Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O, onderdeel van de Dienst Justitiële Inrichtingen) is dan al onderweg met een kluis vol gevulde enveloppen. Ondertussen bereiden op het DTenV-kantoor in Rotterdam de eerste medewerkers zich voor op wat komen gaat. Op maandagmiddag hebben zij het draaiboek nog eens doorgenomen en de ontvangstruimte in orde gemaakt: er zijn banken geplaatst, een looproute bedacht en broodjes besteld. Nu nog een korte briefing en dan komen de eerste Syriërs binnen.

Telmachine

Al snel is het een drukte van belang met tientallen mannen, enkele vrouwen en kinderen en heel veel bagage. Ter plekke ontvangen de reizigers hun reisdocumenten, bestaande uit een (nood)paspoort. Ook krijgen ze een IND-verklaring van vrijwillig vertrek voorgelegd ter ondertekening. Daarmee doen ze afstand van hun asielprocedure en eventuele verblijfsstatus in Nederland. Waar nodig geven twee tolken in het Arabisch een toelichting. Vervolgens reiken DTenV-medewerkers een envelop met geld uit: € 2.800 per volwassene en € 1.650 per minderjarige. Maar niet voordat het geld in het bijzijn van de ontvangers nog eens met een telmachine is geteld.

Ondertussen blijkt dat enkele mensen per abuis bij de luchthaven zijn afgezet in plaats van bij het kantoor enkele honderden meters verderop. Ze worden opgehaald met de bus van DV&O die is geregeld om de reizigers straks naar het vliegveld te brengen. Als alle bagage is gelabeld, gaat die in een vrachtwagen naar het vliegveld. In de vertrekhal staan vier DTenV-medewerkers klaar bij twee gereserveerde balies om te helpen met het inchecken van de bagage en de boardingpas uit te reiken. Een van hen spreekt Arabisch, en geeft nog eens aan wat er wel en niet mee mag in de handbagage. Een enkele koffer springt open en moet worden dichtgetapet. Koffers boven de dertig kilo worden omgepakt, met het oog op de arbo-regels. Met de aantallen tassen en koffers wordt soepel omgegaan - er is zelfs een man die zeven koffers incheckt.

Ook een gezelschap van journalisten en fotografen van o.a. het NOS Journaal is aanwezig. Volgens afspraak wachten ze met berichtgeving tot het vliegtuig - de eerste overheidsvlucht voor vrijwillig vertrek ooit - daadwerkelijk is vertrokken. Na het inchecken gaan de vertrekkers door de grenscontrole en security checks en verzamelen ze zich bij de gate, tot het boarden begint. De Syriërs, enkelen zwaaiend met de Syrische vlag, lopen naar de vliegtuigtrap. Ook vijf medewerkers van DTenV vliegen mee, net als een arts en een verpleegkundige en een inspecteur van Justitie en Veiligheid. Even na achten stijgt het vliegtuig op. Binnen wordt er geklapt. De reis naar Damascus is nu echt begonnen. 

Logistieke puzzel

De overheidsvlucht is de eerste die DTenV heeft georganiseerd voor vrijwillig vertrek. De Syriërs die meevlogen zijn niet de enigen die besloten terug te gaan: tot november dit jaar zijn al 790 Syriërs met steun van DTenV teruggekeerd. Normaal boekt DTenV voor vertrekkers een lijnvlucht naar Jordanië, vanwaar zij over land verder reizen. Maar deze zomer besloot het directieteam van DTenV om zelf een vlucht te organiseren. Janneke Reinders, afdelingsmanager bij DTenV: ‘Het was al even geleden dat DTenV een overheidsvlucht organiseerde. Juist omdat we nu nog te maken hadden met overzichtelijke aantallen, wilde de directie graag een charter regelen om courante ervaring op te doen. Daarmee konden we ons voorbereiden op grotere aantallen bij begunstigend beleid voor Syriërs, zoals dat inmiddels geldt (zie kader red.).’ 

Toen eenmaal een datum was geprikt, kon DTenV op zoek naar een vliegmaatschappij voor de vlucht. Sudesh Sukraj, algemeen coördinator voor de overheidsvluchten: ‘Via een broker hebben we offertes opgevraagd. De broker stemde vervolgens alles met de vliegmaatschappij voor ons af, van de grootte van het toestel tot de catering.’ Als eindverantwoordelijke vloog hij ook zelf mee.

Gesprekken

Van de 82 vertrekkers op deze vlucht, hadden zich er 60 aangemeld bij Solid Road. Medewerker Judith Ferrier: ‘Wij zien een grote stijging van aanmeldingen voor vrijwillige terugkeer naar Syrië. Veel mensen willen terug omdat ze hun familie missen en heimwee hebben. In samenwerking met DTenV organiseren we de terugkeerondersteuning en reisdocumenten. Zo beantwoorden we vragen en helpen we bij het verkrijgen van identiteitsdocumenten.’

Bij DTenV zijn het aangewezen regievoerders die contact opnemen met mensen die zich hebben aangemeld, en hun dossier in gereedheid brengen. Een van hen is Jeroen Reininga: ‘Ik vraag ze of ze zeker van hun zaak zijn en start zo nodig een aanvraagprocedure voor een laissez-passer (een noodpaspoort - red.) op. Bij deze charter stonden drie zaken voorop: vervoer regelen naar de luchthaven, zorgen dat mensen hun paspoort meenemen als ze dat zelf in beheer hebben, en informatie geven over wat ze te wachten staat. Ik vertelde bijvoorbeeld dat er beveiligers aanwezig zouden zijn vanwege de hoeveelheid geld die werd uitgereikt. Het laatste dat je wilt is dat ze denken dat er van dwang sprake is.’

Het vrijwillige karakter van de reis maakte het spannend of iedereen echt op tijd op zou komen dagen, aldus afdelingsmanager Peter de Koster. ‘Uiteindelijk was er maar één afvaller, wat aangeeft dat mensen echt gemotiveerd waren om te gaan. Ze waren ook blij dat ze rechtstreeks naar Damascus konden, waar hun familie ze op kon komen halen. Al met al laat deze vlucht zien dat zelfstandig vertrek mensen waardig terug laat keren. Het is mooi dat dat ook eens aandacht krijgt.’

Aanmelden VreemdelingenVisie

Wil je de VreemdelingenVisie voortaan in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan bij de redactie en je krijgt een bericht als er een nieuwe editie van VreemdelingenVisie is gepubliceerd.